Kütüphane Diplomasisinin İtici Gücü Olarak Kütüphaneler
Selçuk Aydın
Öğr. Gör.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
Kütüphaneler, tarihsel gelişimleri boyunca ait oldukları toplumlar için yalnızca bilgi merkezleri olarak değil, uluslararası bağlamda eğitim, bilim, kültür ve sanatın taşıyıcısı olarak da rol üstlenmişler; bilgi ve enformasyon odaklı faaliyetleri ile küresel toplulukları şekillendirmeye, uluslararası söylemleri ile devletlerarası etkileşimleri ve kültürel iletişimleri arttırmaya başlamışlardır.
Günümüzde farklı toplumlar arasında köprüler kurmaya devam eden kütüphaneler, uluslararası sahnede yumuşak gücün ve kültürel diplomasinin etkili araçları arasında kendilerine yer bulmuşlardır.
Kütüphanelerin kültürel diplomasi alanındaki rolüne dair antik çağlardan günümüze pek çok örnek verilebilir, antik dönemin fenomenlerinden İskenderiye kütüphanesi sadece bir bilgi merkezi değil, aynı zamanda Akdeniz dünyasının farklı kültürlerinden gelen bilim insanlarını ve düşünürleri bir araya getiren bir akademik merkez idi. Benzer şekilde, Beytü’l-Hikme (Bilgelik Evi de doğu ve batı medeniyetleri arasında bilgi alışverişinin en önemli mekânlarından biri olarak tanınmış ve günümüze kadar gelen cazibeleri ve çağdaşları olan topluluklar için oluşturdukları rol modellikleri ile kültürel diplomasinin kütüphane odaklı çarpıcı örneklerinden biri olarak tarihe geçmişlerdir.
1923’te Paris’te açılan Amerikan Kütüphanecilik Okulu’nun Avrupa da oluşturduğu etki ve oradaki eğitimlerle tüm dünyaya yayınlan Amerikan kütüphanecilik sistemi de kütüphane odaklı etkili bir kültürel diplomasisi uygulaması olarak değerlendirilmektedir. Günümüzde Library Congress olarak bilinen ABD Mili Kütüphanesinin uluslararası bilinirliği, ALA’nın küresel çalışmaları faaliyette bulunan ve bulunulan ülkeler adına imaj ve itibarı yükselten en önemli küldürel diplomasi girişimleridir. Çin’in yakın zamanda El Salvador’da açtığı El Salvador Milli Kütüphanesi ülkenin marka değerini yükselten etkili bir bina olmanın ötesinde, iki ülke arasındaki diplomatik ilişkileri güçlendiren bir kültürel köprü görevi de üstlenmektedir.
Kütüphaneler, yalnızca ülkeler arasındaki diplomatik bağları değil, şehirler ve toplumlar arasındaki etkileşimi de destekleyen önemli aktörlerdir. Örneğin, Şangay’da başlatılan “Şangay Penceresi” programı, dünya genelindeki kütüphanelerde Çin kültürünü tanıtmak amacıyla kitap koleksiyonları oluşturmuş, böylece kültürel diyaloğu teşvik eden bir projeye dönüşmüştür. Benzer biçimde, Avrupa ve Amerika’daki bazı büyük halk kütüphaneleri, göçmen topluluklara yönelik kültürel entegrasyon programları düzenleyerek, toplumların bir araya gelmesine ve ortak değerler etrafında birleşmesine katkı sunmaktadır.
Bu bağlamda, kütüphaneler gelecek vizyonunda temel toplumsal rollerinin yanında birer uluslararası aktör olarak konumlandırılmaya ve kültürel diplomasiyi güçlendiren bir misyon üstlenmeye devam edeceklerdir. Buradan hareketle küresel ölçekte kütüphanelerarası ortak projelerin geliştirilmesi, mesleki iş birlikleri teşvik edilmesi, kütüphanecilerin uluslararası eğitim ve değişim programlarına katılımının desteklenmesi önceliklendirilmeli, kütüphaneler kapıları herkese açık kültürel etkinliklerin merkezi haline getirilmelidir.
Sonuç olarak, kütüphaneler, uluslararası ilişkilerin yumuşak gücü olarak şehirleri, toplumları ve ülkeleri kaynaştıran, bilgi alışverişini sağlayan, insanları ortak bir kültürel zeminde buluşturan kurumlardır. Geçmişte olduğu gibi bugün de, kütüphaneler toplumsal dönüşümde ve kültürel diplomaside öncü bir rol üstlenmeye devam etmelidir. Kültürel mirasın korunması, bilginin erişilebilir kılınması ve toplumlar arası iletişimin güçlendirilmesi noktasında kütüphanelerin uluslararası etkisini artırmak, sadece akademik bir gereklilik değil, aynı zamanda küresel barış ve iş birliği adına stratejik bir zorunluluktur.
KAYNAKÇA
Chakraborty K (2013). (Ed.) Cultural diplomacy dictionary. Center for Cultural Diplomacy Publications. California.
Gutierrez, J. J. P. (2015). World libraries, the diplomatic role of cultural agencies. European Review, 23(3), 361-368. 12 Ocak 2020 tarihinde https://www.cambridge.org/core/journals/european-review/ adresinden erişildi.
Laugesen, A. (2010). Books for the world: American book programs in the developing world, 1948- 1968. In Pressing the Fight: Print, Propaganda, and the Cold War (pp. 126–144). University of Massachusetts Press.
Mariano, R.(2022). Why libraries matter in the new diplomacy era?. Informaatiotutkimus. 41(2-3).
Marioano, R. Varheim, A.(2021) Libraries, museums and cultural centers in foreign policy and cultural diplomacy: a scoping review. Journal of Documentation.
